20 września 2024 roku weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, będąca długo oczekiwaną implementacją dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego. Nowe przepisy znacząco zmieniają zasady działania internetowych platform udostępniających treści oraz sposób wynagradzania twórców. Jest to odpowiedź na potrzebę lepszego zabezpieczenia interesów twórców oraz wdrożenie nowych regulacji, które mają dostosować polskie prawo autorskie do współczesnych realiów cyfrowego obiegu treści.
Z tego artykułu dowiesz się:
Jakie zmiany wprowadzono w odpowiedzialności platform internetowych?
Jednym z kluczowych aspektów nowelizacji jest zmiana zasad odpowiedzialności dostawców usług udostępniania treści online. Popularne platformy internetowe, takie jak YouTube czy Google, które umożliwiają publiczne udostępnianie utworów zamieszczanych przez użytkowników bez zgody uprawnionego, będą teraz ponosić bezpośrednią odpowiedzialność za naruszenia praw autorskich. To oznacza, że platformy, które dotychczas korzystały z wyłączenia odpowiedzialności, muszą teraz wykazać, że dołożyły wszelkich starań, aby uniknąć naruszeń.
Aby uzyskać zwolnienie z odpowiedzialności, platformy będą musiały kumulatywnie spełniać następujące warunki:
Wymogi te będą obowiązywać w różnym stopniu, zależnie od okresu działalności platformy, jej rocznych przychodów oraz liczby użytkowników. Przy ocenie, czy platforma spełnia warunki zwolnienia z odpowiedzialności, uwzględnia się również rodzaj i skalę świadczonych usług, zasięg użytkowników oraz dostępne środki techniczne.
Jak zmieniły się zasady wynagradzania twórców?
Kolejną istotną, a jednocześnie długo oczekiwaną zmianą jest wprowadzenie nowych zasad wynagradzania twórców, zapewniających bardziej sprawiedliwy podział zysków z ich twórczości. Nowelizacja ustawy przewiduje, że autorzy utworów literackich, publicystycznych, naukowych, muzycznych oraz audiowizualnych mają prawo do stosownego wynagrodzenia za publiczne udostępnianie ich prac online.
Platformy, na których użytkownicy mają swobodny dostęp do utworów w wybranym czasie i miejscu (np. YouTube), będą musiały zapewnić autorom godziwe wynagrodzenie, proporcjonalne do rzeczywistych zysków generowanych z ich twórczości. Definicja wynagrodzenia godziwego, zgodnie z nowymi przepisami, oznacza wynagrodzenie proporcjonalne do przychodów z korzystania z utworu. W praktyce oznacza to, że od 20 września 2024 r. tantiemy nie mogą być ustalane w oderwaniu od rzeczywistych zysków platform, producentów czy wydawców.
Na czym polega zmieniona klauzula bestsellerowa?
Nowelizacja wprowadziła również zmiany w tzw. klauzuli bestsellerowej. Mechanizm ten ma na celu zapewnienie twórcom godziwego wynagrodzenia, które odzwierciedla rzeczywiste korzyści osiągane przez podmioty wykorzystujące ich utwory. Zmieniona „klauzula bestsellerowa” daje twórcom prawo do wystąpienia na drogę sądową, gdy ich honorarium okaże się niewspółmiernie niskie względem zysków uzyskanych przez nabywców praw autorskich.
Przykładem zastosowania znowelizowanej regulacji może być sytuacja, w której utwór odnosi nieoczekiwany sukces komercyjny, a jego twórca nie otrzymuje wynagrodzenia adekwatnego do skali sukcesu i rzeczywistych zysków osiąganych przez komercyjnych nabywców praw autorskich. Nowe przepisy mają na celu wyrównanie tej nierówności, zapewniając twórcom większe możliwości dochodzenia swoich praw.
Jakie obowiązki informacyjne mają podmioty nabywające prawa autorskie?
Oprócz wymienionych powyżej zmian, nowe regulacje gwarantują twórcom prawo do otrzymywania szczegółowych informacji na temat przychodów z ich utworów. Podmiot, który nabył prawa autorskie lub otrzymał licencję, będzie musiał regularnie informować twórcę o przychodach z poszczególnych form korzystania z utworów. Taki obowiązek ma na celu ułatwienie autorom oceny wartości ich twórczości oraz umożliwienie skutecznego negocjowania wynagrodzeń.
Podsumowanie
Nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych to kompleksowa aktualizacja polskiego prawa autorskiego, wprowadzająca większą ochronę twórców i wymagająca większej odpowiedzialności od platform internetowych. Wprowadzone przepisy chronią interesy twórców, a zarazem wspierają uczciwy podział dochodów uzyskiwanych z ich twórczości. Jednocześnie zrezygnowano z uwzględnienia kwestii związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, które mogą wymagać osobnych regulacji w przyszłości.
Autor: Zuzanna Chudzia, Prawnik
« Powrót